श्रीमद् भगवद्गीता

CLOSE
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35 Sutra 36 Sutra 37 Sutra 38 Sutra 39 Sutra 40 Sutra 41 Sutra 42 Sutra 43 Sutra 44 Sutra 45 Sutra 46 Sutra 47
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35 Sutra 36 Sutra 37 Sutra 38 Sutra 39 Sutra 40 Sutra 41 Sutra 42 Sutra 43 Sutra 44 Sutra 45 Sutra 46 Sutra 47 Sutra 48 Sutra 49 Sutra 50 Sutra 51 Sutra 52 Sutra 53 Sutra 54 Sutra 55 Sutra 56 Sutra 57 Sutra 58 Sutra 59 Sutra 60 Sutra 61 Sutra 62 Sutra 63 Sutra 64 Sutra 65 Sutra 66 Sutra 67 Sutra 68 Sutra 69 Sutra 70 Sutra 71 Sutra 72
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35 Sutra 36 Sutra 37 Sutra 38 Sutra 39 Sutra 40 Sutra 41 Sutra 42 Sutra 43
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35 Sutra 36 Sutra 37 Sutra 38 Sutra 39 Sutra 40 Sutra 41 Sutra 42
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35 Sutra 36 Sutra 37 Sutra 38 Sutra 39 Sutra 40 Sutra 41 Sutra 42 Sutra 43 Sutra 44 Sutra 45 Sutra 46 Sutra 47
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35 Sutra 36 Sutra 37 Sutra 38 Sutra 39 Sutra 40 Sutra 41 Sutra 42
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35 Sutra 36 Sutra 37 Sutra 38 Sutra 39 Sutra 40 Sutra 41 Sutra 42 Sutra 43 Sutra 44 Sutra 45 Sutra 46 Sutra 47 Sutra 48 Sutra 49 Sutra 50 Sutra 51 Sutra 52 Sutra 53 Sutra 54 Sutra 55
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28
Sutra 1 Sutra 2 Sutra 3 Sutra 4 Sutra 5 Sutra 6 Sutra 7 Sutra 8 Sutra 9 Sutra 10 Sutra 11 Sutra 12 Sutra 13 Sutra 14 Sutra 15 Sutra 16 Sutra 17 Sutra 18 Sutra 19 Sutra 20 Sutra 21 Sutra 22 Sutra 23 Sutra 24 Sutra 25 Sutra 26 Sutra 27 Sutra 28 Sutra 29 Sutra 30 Sutra 31 Sutra 32 Sutra 33 Sutra 34 Sutra 35 Sutra 36 Sutra 37 Sutra 38 Sutra 39 Sutra 40 Sutra 41 Sutra 42 Sutra 43 Sutra 44 Sutra 45 Sutra 46 Sutra 47 Sutra 48 Sutra 49 Sutra 50 Sutra 51 Sutra 52 Sutra 53 Sutra 54 Sutra 55 Sutra 56 Sutra 57 Sutra 58 Sutra 59 Sutra 60 Sutra 61 Sutra 62 Sutra 63 Sutra 64 Sutra 65 Sutra 66 Sutra 67 Sutra 68 Sutra 69 Sutra 70 Sutra 71 Sutra 72 Sutra 73 Sutra 74 Sutra 75 Sutra 76 Sutra 77 Sutra 78

Verse: 18,16

मूल श्लोक :

तत्रैवं सति कर्तारमात्मानं केवलं तु यः।पश्यत्यकृतबुद्धित्वान्न स पश्यति दुर्मतिः।।18.16।।

Hindi Translation By Swami Ramsukhdas

।।18.16।।परन्तु ऐसे पाँच हेतुओंके होनेपर भी जो उस (कर्मोंके) विषयमें केवल (शुद्ध) आत्माको कर्ता मानता है? वह दुर्मति ठीक नहीं समझता क्योंकि उसकी बुद्धि शुद्ध नहीं है।

Hindi Commentary By Swami Chinmayananda

।।18.16।। पूर्व श्लोक में हमने देखा कि आत्मा की उपस्थिति में शरीरादि जड़ उपाधियाँ कार्य करती हैं? परन्तु आत्मा अकर्ता ही रहता है। आत्मा और अनात्मा के इस विवेक के अभाव में अज्ञानी जन स्वयं को कर्ता और भोक्ता रूप जीव ही समझते हैं। जीव दशा में रागद्वेष? प्रवृत्तिनिवृत्ति? लाभहानि और सुखदुख अवश्यंभावी हैं। जिस क्षण कोई पुरुष आत्मा और अनात्मा के भेद को तथा अविद्या से उत्पन्न मिथ्या अहंकार को समझ लेता है? उसी क्षण इस मिथ्या जीव का अस्तित्व दिवा स्वप्न के भूत के समान समाप्त हो जाता है।तत्रैवं सति  सभी प्रकार के उचित और अनुचित कर्म शरीर? कर्ता? दशेन्द्रियाँ तथा दैव की सहायता से ही होते हैं? परन्तु इन्हें चेतनता प्रदान करने वाला आत्मा नित्य शुद्ध और अकर्ता ही रहता है। अज्ञानी जन इस आत्मा को ही कर्ता समझ लेते हैं।इस प्रकार के विपरीत ज्ञान के कारणों का निर्देश? यहाँ अकृतबुद्धि और दुर्मति इन दो शब्दों से किया गया है। अकृतबुद्धि का अर्थ है वह पुरुष जिसने अपनी बुद्धि को शास्त्र? आचार्योपदेश तथा न्याय (तर्क) के द्वारा सुसंस्कृत नहीं किया है तथा दुर्मति का अर्थ है दुष्टरागद्वेषादि युक्त बुद्धि का पुरुष। इस कथन का अभिप्राय यह हुआ कि जो पुरुष अपने चित्त को शुद्ध कर आत्मविचार करता है? वह अपने में ही यह साक्षात् अनुभव करता है? कि शरीरादि जड़ उपाधियाँ ही कार्य करके थकान का अनुभव करती हैं? अकर्ता आत्मा नहीं।विपरीत ज्ञान का वर्णन करने के पश्चात् अब यथार्थ ज्ञान का वर्णन करते हैं

English Translation By Swami Sivananda

18.16 Now, such being the case, verily he who  owing to untrained understanding  looks upon his Self, which is isolated, as the agent, he of perverted intelligence, sees not.